Zweedse AOW en Pensioen

Het blijft ons bezig houden, onze pensioenen. In Nederland worden we regelmatig op de hoogte gehouden over de dekkingsgraad van de pensioenfondsen en wordt er constant gediscussieerd over het verhogen van de AOW-leeftijd. Ook in Zweden wordt er gediscussieerd over de pensioenen, maar op een andere manier dan in Nederland. Afgelopen donderdag 18 oktober zendde Dokument Inifrån op Sveriges Television(SVT) een uur durende documentaire uit met als titel “Med pensionen som insats” (Met het pensioen als inzet).

Eind november valt de “oranje envelop” weer in de Zweedse brievenbussen: De envelop met de jaarlijkse gegevens over je “allmänna pension”. Ook bij mij valt hij in de brievenbus, want ook ik heb dit pensioen opgebouwd in Zweden.

Op het eerste gezicht lijkt het Zweedse pensioensysteem  op het stelsel in Nederland.

Net als in Nederland heb je in Zweden ook de “A.O.W”  en een aanvullend pensioen en  kun je ook een individuele pensioenverzekering afsluiten.

De A.O.W. heet in Zweden “den allmänna pensionen”

Het aanvullende pensioen heet ”tjänstepension”

Een eventuele individuele pensioenverzekering heet  “privatpensionssparande”.

Als je het Zweedse pensioensysteem echter nader bekijkt, zie je dat er toch wel behoorlijk grote verschillen zijn met het Nederlandse systeem.

1.In Nederland hebben we allereerst de A.O.W. Op het loon van werkende Nederlanders én het inkomen van uitkeringsgerechtigden wordt premie ingehouden (17,9 %) , dat door de overheid wordt uitgekeerd als A.O.W. aan alle mensen die de pensioengerechtigde leeftijd bereiken. Voor ieder jaar dat je niet in Nederland hebt gewoond tussen je 16^e en 65^ste jaar, gaat er 2% van je AOW af. Aangezien ik 4 volle jaren niet in Nederland heb gewoond, gaat er bij mij dus 8% van mijn AOW af, die hopelijk genoeg gecompenseerd wordt door mijn in Zweden opgebouwde AOW.

Omdat er steeds meer 65-plussers komen ten opzichte van werkenden, wordt die pot krapper en moet hij aangevuld worden met ons belastinggeld. Ook dat kan niet eindeloos doorgaan: Om de A.O.W. ook in de toekomst te kunnen blijven betalen, moet de pensioenleeftijd verhoogd worden.

2.Naast de A.O.W. premie die we betalen, wordt er op het inkomen  van werkende mensen maandelijks premie voor hun persoonlijke pensioen ingehouden dat je opbouwt tijdens je dienstbetrekkingen. Zowel de werkgever als de werknemer betalen hier aan mee, waarbij de werkgever het grootste deel betaalt.  De premie kan per bedrijfstak verschillen, en ligt tussen de 16% (detailhandel)  en 21% (ABP). Dit geld vloeit in de kas van het collectieve pensioenfonds, zoals het ABP als je bij de overheid werkt of  BPF Bouw  als je in de bouw werkt.   

Pensioenfondsen beleggen het aan hen toevertrouwde geld,  niet alleen in ‘risicoloze’  investeringen maar voor een belangrijk deel  in risicovolle aandelen, vastgoed en derivaten (financiële gokprodukten).

Pensioenfondsen moeten rekenen met een fictief percentage waarmee hun vermogen groeit. Dit fictieve percentage heet rekenrente. Het is ontleend aan wat een risicoloze investering op dit moment opbrengt.  Omdat ze voornamelijk in risicovolle investeringen beleggen, is er winst als het goed gaat op de financiële markten en de beurs, en verlies als het niet goed gaat. Ons aanvullende pensioen is dus zeer afhankelijk van de financiële markt en de beurs.

3.Naast de A.O.W. en het aanvullende pensioen via de pensioenfondsen, kun je ook nog een individuele pensioenverzekering afsluiten bij een verzekeringsmaatschappij. Maar het spreekt voor zich dat dit niet voor iedereen is weggelegd.

Terug naar Zweden.

Toen ik in Zweden ging werken, kreeg ik én van pensionsmyndigheten (overheidsinstelling die over het algemene pensioen gaat, de “AOW”)  én van KPA ( pensioenfonds van diverse gemeenten in Zweden) een brief met uitleg dat ik zelf kon kiezen waarin ik een deel van mijn allmän pension, het premiepension,  kon beleggen én waarin ik mijn aanvullende pensioen van KPA kon beleggen. Ik snapte er geen snars van, ook omdat ik mij nog nooit had bezig gehouden met beleggen. Maar gelukkig kon ik er ook voor kiezen om géén keuze te maken, dan deden ze dat wel voor mij in een “zeker” fonds. Dat heb ik maar gedaan en ik begrijp dat het grootste deel van de Zweden voor deze laatste optie kiezen.

Maar hoe zit dat nou?

1.Allmän pension : Het algemene pensioen van de staat (vergelijkbaar met onze AOW)

Het algemene pensioen vormt de basis van het Zweedse pensioensysteem en wordt uitbetaald door de staat. Je hebt er recht op als je inkomstenbelasting in Zweden hebt betaald!!  Ieder jaar wordt er 18,5 % van je loon en/of andere belastingplichtige uitkeringen ingehouden,   zoals de werkloosheidsuitkering en föräldrapenning( =  looncompensatie voor een ouder die na de geboorte van een kind thuis blijft), en gereserveerd voor het staatspensioensysteem.

Het algemene pensioen is opgedeeld in twee delen. Eén deel wordt door de staat beheerd, het inkomstenpensioen (inkomstpension), het andere deel  kun je zelf beheren, het premiepensioen (premiepension).

De meeste mensen krijgen het grootste deel van hun pensioen uit het inkomstenpensioen. Van het loon gaat ieder jaar  16% naar het inkomstenpensioen. Dit geld kun je niet zelf beleggen, maar wordt beheerd door de algemene pensioenfondsen, de AP-fondsen. Hoe hoog je inkomstenpensioen wordt hangt af van hoe hoog je loon is, hoe lang je werkt, hoe de lonen zich ontwikkelen en hoe het met de Zweedse ekonomie gaat. Hoe oud mensen gemiddeld worden en hoe de AP-fondsen hun geld beleggen zijn zaken die ook van belang zijn voor je inkomstenpensioen.

Het premiepensioen kun je zelf beheren door te kiezen in welke fondsen je je geld wilt beleggen. Van het loon gaat ieder jaar 2,5% naar het premiepensioen. Pensionsmyndigheten ( De overheidsinstantie voor het pensioen) heeft 800 geregistreerde fondsen en je kunt je geld in maximaal vijf fondsen beleggen. Je hoeft niet perse een keuze te maken: als je dat niet doet, dan wordt je geld automatisch in het zevende AP-fonds belegd, nl. AP7 Såfa. Je kunt, wanneer je maar wilt en zonder kosten, van fonds wisselen. Hoe hoog je premiepensioen uiteindelijk wordt is afhankelijk van hoeveel je verdient, hoeveel jaar je werkt en hoe het met de fondsen gaat waarin je geld is belegd.

Voor de meeste mensen zal het algemene pensioen tussen de 40 en 60 procent liggen van het loon dat ze hadden voor ze met pensioen gingen. Je zou kunnen zeggen dat hoe meer je verdient, hoe hoger het algemene pensioen wordt dat je van de staat krijgt. Er is echter wel een plafond ingebouwd: over inkomsten die meer bedragen dan 7,5 keer het minimum-basisbedrag wordt geen algemene pensioenpremie berekend en pensioen uitbetaald. In de praktijk betekent dit dat inkomsten boven de 32.562 kronor per maand   het algemene pensioen niet verhogen.

Die mensen die weinig of geen inkomsten uit arbeid hebben gehad, krijgen een basisbescherming in de vorm van een garantiepensioen (garantipension) van de staat. Om het volledige garantiepensioen te krijgen moet men tenminste 40 jaar in Zweden hebben gewoond.  Ongehuwde personen krijgen per maand 7.597 kronor bruto pensioen, gehuwden 6.777 kronor bruto pensioen. Hoe groter echter het inkomstenpensioen is, hoe minder garantiepensioen men krijgt.

Tot het algemene pensioen hoort ook het zogenaamde tilläggspension (aanvullend pensioen). Dit is bedoeld voor personen die in 1953 en eerder zijn geboren en hun pensioen voor een belangrijk deel nog hebben opgebouwd in het oude pensioensysteem, ATP. Personen die tussen 1938 en 1953 zijn geboren krijgen dus hun algemene pensioen in de vorm van het inkomstenpensioen, het premiepensioen en een deel aanvullend pensioen. Hoe dichter men bij 1938 is geboren, hoe groter deel van het algemene pensioen uit het aanvullende pensioen bestaat.

2.Tjänstepension – het dienstenpensioen van het werk  (vergelijkbaar met onze pensioenen )

Het dienstenpensioen is een deel van het pensioen dat je van je werkgever krijgt, je betaalt hiervoor zelf geen premie.  Het dienstenpensioen en het algemene pensioen hebben geen invloed op elkaar, ze worden bij elkaar opgeteld en vormen samen je totale pensioen. Als je recht op dienstenpensioen hebt, dan betaalt je werkgever iedere maand een bepaald bedrag voor jou aan premie.

Het dienstenpensioen is gebaseerd op de overeenkomst tussen de vakbond en je werkgever, maar ook op werkplekken zonder deze overeenkomst kan de werkgever individuele verzekeringen afsluiten via een verzekeringsmaatschappij. Vaak maakt het dienstenpensioen een belangrijk deel uit van het totale pensioen; over het algemeen genomen draagt het dienstenpensioen 10% bij aan het totale pensioen, maar voor mensen met hoge inkomsten kan dit nog meer bedragen.

Er zijn twee verschillende soorten dienstenpensioen, het dienstenpensioen bedoeld als voorziening en bedoeld als premie.

Bij het voorzieningenpensioen ben je gegarandeerd van een bepaald percentage van je laatste loon als je met pensioen gaat. Dit deel kun je niet beïnvloeden, het is de werkgever die de premie moet betalen die nodig is om het voorzieningenniveau te behalen.

Het premiebedoelde dienstenpensioen houdt in dat er besloten is hoeveel de werkgever zal betalen aan premie voor je pensioen. Vervolgens kun je zelf bewerkstelligen hoe hoog je pensioen uiteindelijk wordt door het geld in fondsen of traditionele verzekeringen te beleggen. Bij een traditionele verzekering krijg je een gegarandeerde rente bij iedere inbetaling. Bij een fondsverzekering wordt het uiteindelijke bedrag bepaald door de ontwikkeling van de fondsen (op de beurs). Als je zelf geen verzekering kiest, kiest het pensioenfonds waartoe je hoort voor jou.

Privatsparande – de individuele pensioenverzekering van jezelf

De individuele pensioenverzekering is de top op de pensioenpyramide met het algemene pensioen en het dienstenpensioen als basis. Het heeft geen invloed op de twee andere pensioendelen, het wordt erbij opgeteld.

Dit deel van je pensioen is net als al het andere wat je spaart geheel vrijwillig en kan afgesloten worden bij een bank of verzekeringsmaatschappij. Je kunt het geld meestal niet eerder opnemen dan je 55^ste jaar en kan dan minimaal 5 jaar uitbetaald worden. Hoe de overeenkomst er uit ziet en hoeveel je betaalt  hangt af van de maatschappij en wat voor spaarvorm je kiest. Je betaalt jaarlijks tegen de 12.000 kronor voor een dergelijke verzekering.

De informatie over het Zweedse pensioensysteem heb ik voor het grootste deel overgenomen uit de ‘pensioenschool” in de Zweedse krant ‘Dagens Nyheter”:

http://www.dn.se/ekonomi/pensionsskolan 

Conclusie:

In Nederland betalen wij zowel premie voor de A.O.W. als voor het aanvullende pensioen uit dienstbetrekking,  in Zweden betaal je alleen premie voor je A.O.W.

In Nederland wordt de A.O.W. door de staat beheerd en worden de gelden zo ver ik heb kunnen nagaan niet belegd. Daarnaast is er een vast bedrag vastgesteld voor alleenstaanden en voor gehuwden als het gaat om AOW. Alleen onze premies voor het aanvullende pensioen worden door de pensioenfondsen belegd.  Hoe groot je aanvullende pensioen wordt is afhankelijk van je inkomen, hoe lang en hoeveel je gewerkt hebt en hoe het met de pensioenfondsen gaat op de beurzen.

In Zweden worden zowel de premies voor de A.O.W. als voor het aanvullende pensioen belegd. De hoogte van de AOW is voor ieder in Zweden verschillend, afhankelijk van hoe lang je premie hebt betaalt, wat je inkomen is geweest en hoe lang je hebt gewerkt. Alleen het garantipension heeft een vastgesteld bedrag voor alleenstaanden en gehuwden en dat is verschillend van de AOW-bedragen in Nederland: € 1085 bruto voor een alleenstaande (Zweden € 883,00 )en € 756,39 bruto voor een gehuwde (Zweden  € 788)

 Let wel:  deze bedragen gelden bij een koers van € 1,00 = SEK 8,60  per 11-11-2012 !! Bij een koers van € 1,00 = SEK 10 (zoals die jaren geweest is!) zijn de bedragen in Zweden beduidend lager, nl.  respectievelijk € 759 en € 677 !

Het risico dat je pensioen in Zweden een stuk lager uitvalt door de slechte beurzen is aanzienlijk groter dan in Nederland, omdat niet alleen je aanvullende pensioen belegd wordt, maar ook je AOW. Vandaar dat er in Zweden enorm veel ophef over is ontstaan die o.a. geresulteerd heeft in de dokumentaire van Dokument Inifrån. Wie de dokumentaire wil zien, moet wel Zweeds verstaan. De dokumentaire is nog 341 dagen vanaf heden te bekijken op svtplay.se. Je kunt Zweedse ondertiteling inschakelen! 

http://www.svtplay.se/dokument-inifran/?tab=undefined&sida=1  

Het was een bevalling, dit stuk! Eerst heb ik de documentaire diverse keren bekeken, daarna ben ik naar “pensionsmyndigheten”, “min pension”en naar “KPA” gegaan en tenslotte vond ik de pensioenschool op Dagens Nyheter.  Ik geloof dat ik het nu snap. Maar als je toch nog onvolkomenheden ziet, dan mag je uiteraard reageren. Graag zelfs!! Ik heb de wijsheid niet in pacht, maar ik hoop wel dat dit stuk wat meer duidelijkheid geeft over het Zweedse pensioensysteem…..

Vriendelijke groeten / Vänliga hälsningar

Marjon Pieper