Het Zweedse onderwijs en Jantelagen(de wet van Jante)

Afgelopen donderdag schreef ik nog over kinderen/jeugd in het onderwijs en het feit dat “intelligentie” niet gehonoreerd wordt. Toevallig (?) las ik gisteren in de Dagens Nyheter ( in de E-versie, die dezelfde inhoud heeft als de papieren versie)een artikel over een onderzoek dat plaats heeft gevonden onder hoogbegaafden(18-68 jaar) en hun beleving in het onderwijs. Voor wie het artikel wil lezen is dit de titel: “Nio av tio extra begåvade mår dåligt i grundskolan”( Negen van de tien hoogbegaafden voelen zich ellendig op de basisschool). De resultaten daarvan bevestigen wat ik heb gehoord van de Zweden zelf. Het artikel is n.a.v. het feit dat de regering besloten heeft dat er dit najaar op 10 gymnasiumscholen in Zweden een proef wordt gedaan met de zgn. “spetsutbildningar” (= topopleidingen) voor meer begaafde jeugd (zie voor uitleg van het schoolsysteem het vorige artikel!). In het artikel wordt echter gezegd dat dit een te laat stadium is, je moet er al mee beginnen op de basisschool(grundskola).
Uit een onderzoek van Roland S. Persson, professor in de pedagogische psychologie in Jönköping blijkt dat hoogbegaafde leerlingen al op de grundskola niet worden geaccepteerd door medeleerlingen én onderwijzers. Zij werden en worden zelfs door beide partijen om hun intelligentie afgestraft. 50% van hen krijgt geen ondersteuning thuis en zelfs het advies van de ouders er voor te zorgen dat ze “er niet bovenuit steken”.
Ook op de universiteit worden ze door docenten neergehaald. Medestudenten bejegenen hen, als ze meedenken over oplossingen van problemen, met een houding en uitspraken als “vem tror du att du är?” (wie denk jij dat je bent). Wat geldt voor hoogbegaafden, geldt in feite voor iedereen die een bovengemiddelde intelligentie heeft. Iedereen moet op hetzelfde niveau zitten!
Ik schreef het al in mijn vorige item, dit is een onderdeel en probleem van de “Jantelagen”, de ongeschreven Wet van Jante. De Deens-Noorse schrijver Aksel Sandemose beschreef zijn geboorteplaats Nykøbing Mors in een roman onder de naam Jante in 1933. De sociale regels die in Jante heersen zijn verstikkend. En helaas wordt deze ongeschreven wet nog steeds in de Scandinavische landen aangehouden, ook in het onderwijs. Hieronder de “Wet van Jante”:
1. Je moet niet denken dat je iets bent.
2. Je moet niet denken dat je net zo goed bent als wij.
3. Je moet niet denken dat je slimmer bent dan wij.
4. Je moet je niet inbeelden dat je beter bent dan wij.
5. Je moet niet denken dat je meer weet dan wij.
6. Je moet niet denken dat je meer bent dan wij.
7. Je moet niet denken dat jij ergens voor deugt.
8. Je moet ons niet uitlachen.
9. Je moet niet denken dat iemand om jou geeft.
10. Je moet niet denken dat je ons iets kunt leren.

Gelukkig probeert de huidige regering dingen te veranderen, al is dat niet altijd meteen succesvol. Laten we hopen dat de “Jantelagen” ook in Zweden verboden wordt, net als in Noorwegen. Voordat de Jantelagen uit het dagelijkse leven van de Zweden verdwijnt, zal zeker nog wel een generatie duren. Maar dat ‘ie diep geworteld is in de levens van de Scandinaviërs, is een ding wat zeker is, maar het begin voor verandering is er!

Hälsningar
Marjon